О.Дашбалбар: Мөн чанар буй аваас ...

Надад мөн чанар буй аваас тэр нь хүн чанар л . . .
Намар би гунихгүй байж эс чадна, зүрх минь буй!
Нас талийж, өвгөрч буйгаа ч мэднэм, хүн чанар л . . .
Намайг зүүдний сүвэгч шиг зайгаар ч үе үе гэрэлтүүлж
Найран дээр нулимс мэлтэрнэ, надад юу буй, юу эс буй?
Уйлах минь мөн чанар бус, хүн чанар л . . .
Уурлах минь мөн чанар бус, хүн чанар л . . .
Уйдах минь мөн чанар бус, хүн чанар л . . .
Ухаарах минь мөн чанар бус, хүн чанар . . .

Устах минь мөн чанар бус, хүн чанар . . .
Баавгай намайг зүүдлэн нойрсдогт итгэдэг юм би,
Баруун гарт минь худал, зүүн талд минь үнэн буй . . .
Бага байгаад том болсон минь мөн чанар бус уу,
Барим тавим хувирсаар л буй нь хүн чанар бус уу,
Баян ч бус, хоосон ч бус мөн чанар минь хүн чанар!
Надад мөн чанар буй аваас тэр нь хүн чанар л . . .
Найзыгаа үхэхэд уйлахгүй, гунихгүй байж эс чадна
Нас барсан бүхнийг санахгүй байж эс чадна, мартахгүй
Нарлаг өдрийн гүнд салхи шуугиж буйг урьтаж мэдрэх нь
Надад мөн чанар бус, хүн чанар шүглэснийх! . . .
Би бол агаар юм, надаар амьсгалагтун, амьд буй үед минь
Би бол гал юм, надаар дулаацагтун, амьд буй үед минь
Би бол гол ус юм, намайг уугтун, гагцхүү амьд буй үед минь
Би бол намар юм, надаар сэрүүцэгтүн, гагцхүү амьд буй үед минь
Би хэзээ ч та нарт олдохгүй, би хэзээ ч олдохгүй, юу үүэн, тэр үнэн!
Надад мөн чанар буй аваас тэр нь хүн чанар л . . .
Намайг дурлалаа идэж, хайраа цамц болгосныг минь харагтун
Намайг үхэр шиг мөөрч, нохой шиг хуцаж явааг минь харагтун
Намайг бурхан шиг инээж, харгуйн тоос босгохыг минь харагтун
Надад мөн чанар буй аваас тэр нь хүн чанар л . . .

"Говийн ноён хутагтын нутгаар..." аялалын тэмдэглэл /1-р хэсэг/

2011онд Говийн ноён хутагт Дулдуйтын Данзанравжаагийн сургаалиа айлдаж, алдарт бүтээлүүдээ туурвиж, амьдарч байсан газар болох Дорноговь аймагийн Сайншанд хотоос холгүйхэн орших Хамрын хийд, дэлхийн энергийн төв гэгдэх Шамбалын орон, хүслийг биелүүлэгч Баянзүрх хан уул гэсэн газруудаар аялаад ирлээ. Анх удаа аялалын тэмдэглэл хийхээр оролдов. Тайлбарлагчийн ярианаас өөрийн ойгосоноор бичиж байгаа учир алдаа мадаг гарсан байвал залруулж тус болоорой!

Бид шөнийн 2 цагийн орчимд Сайншанд хотод бууж нэгэн буудалд очиж 2 цагийн нойр аваад өглөө үүрээр замд гарч, Говийн нар мандахыг харж, Эмэгтэйчүүдийн сүлд овоо болох Мээм хад/үүнийг эрчүүдийн сүлд уултай зүйрлэдэг гэсэн/-нд залбирч сүү өргөн, цааш орчиноо ариусгагч хонх цохин, Дэлхийд 2-хон байдаг Шамбалын орон буюу Энергийн төвд очин, Цагийн хүрдэнд Шамбалын оронд учирхын ерөөл талбин, Үлэмжийн чанар дууг эгшиглүүлэн, бясалгалын агуйнуудыг сонирхон, Эхийн умайд орж дахин төрсөн мэт болон, буухдаа хөтлөлцөн номын ахан дүүсийн барилдлага тогтоох зан үйл үйлдсэн бөгөөд цааш хүслийн уул буюу Баянзүрх хан ууланд очин  хүслээ шивнээд Сайншанд хот дахь ноён хутагтын музейг сонирхон нэг өдрийн дотор гэхэд нилээд их зүйл үзэж, олон олон домог мэт түүхүүд сонссон юм. Ингээд аялалын үеэр  хамт аяласан Нямбаяр эгч болон Солонго эгч нарынхаа авсан зургуудад тайлбар хийх байдлаар аяласан газрынхаа түүх домог, сонин сайханаас хуваалцъя!

Онч үгс

Бусдын vгийг сонсоод байгаа хэрнээ тусгаж ойлгодоггvй хvн таг  дvлийтэй_ижил.

Хераклит

             *             *           *
Хvн өөрийгөө хэрхэн vнэлж цэгнэнэ, тvvний vнэ яг тийм байдаг

Франсуа Рабле

             *             *           *
Амьдрана гэдэг амьсгалахын нэр биш, Ажиллаж бvтээхийн нэр.

Ж.Ж Руссо

             *             *           *
Сайн зvйлд vгээр хөтлөх нь хэцvv. Vлгэр жишээ vзvvлж дагуулах нь л vр дvнтэй.

Сенека

             *             *           *
Та эцэг эхтэйгээ хэрхэн харьцаж байна, vр хvvхэд тань хожим тантай яг тэгж харьцах болно гэдгийг санагтун.

Эпиктет

             *             *           *
Орчин vеийн нийгэмд хvмvvжлийн асуудал бол амьдрал, vхлийн асуудал. Учир нь ирээдvй тvvнээс л хамаарна.

Эрнест Ренан

             * * *                   

Хvvхдийн зөв хvмvvжлээс ард тvмний сайн сайхан хамаардаг.

Локк

             *             *           *

«Ээж» энэ бол жаахан хvvхдийн аманд буй Бурхны алдар юм.

Уильям Теккерей

             *             *           *

Төрvvлсэн хvv хэчнээн муу, хvмvvжилгvй, царай муутай, тэнэг, хэсvvлч, өөдгvй байлаа ч гэсэн зvрх сэтгэлийг баяр жаргалаар дvvргэдэг.

Эртний энэтхэгийн зvйр цэцэн vг

             *             *           *

Сайн хvv эцэг эхээ зөвхөн өвдөж л зовоодог.

Кvнз

             *             *           *

Би сэтгэж байгаа учир би оршин байна.

Декарт

             *             *           *
Ухаантай хариулт авахын тулд ухаантай асууж сур.

Гёте

             *             *           *
Хvмvvн хол бодлогогvй болбоос ойр зовлон буй.

Кvнз

             *             *           *
Сэтгэл санааны тоогvй байдалтай тэмцэж чадаагvй хvмvvс амархан мохдог.

Аристотель

             *             *           *
Шулуун замаар мөлхөж яваа хvн зам гажсан гvйгчийг гvйцдэг.

Фрэнсис бэкон

             *             *           *
Шударга журамтай хэн нэгнийг зодоход бvхий л шударга журамтай хvмvvс өвдөлтийг нь мэдэрч байх ёстой.

Леонид Aдреев

             *             *           *
Өгөөмөр байна гэдэг ихийг өгөхдөө бус, цагийг нь олж өгөхдөө л байдаг юм.

Жен де лабрюйер

             *             *           *
Чиний хэнээс төрсөн чинь бус хэнтэй нөхөрлөдєг чинь л чухал.

Мэгэли дэ Сэрвантэс

             *             *           *
Оюун ухаанаа төгөлдөржvvлэхийн тулд цээжлэхээсээ илvv эргэцvvлэн боддог байх хэрэгтэй.

Р.Декарт

             *             *           *
Хэрэлдэж байгаа хоёрын хэн ухаалаг нь буруутай.

Гёте

             *             *           *
Зураачаасаа зураг нь илvv чухал.

             *             *           *
Сэтгэл нийлэхээ болиход алхаа нийлэхээ больдог.
             *             *           *
Хийхээсээ өмнө бодох хийснийхээ дараа бодох ганцхан ялгаатай.

Энэ бол амжилт.
             *             *           *
Урмаар дутаж амьдарснаас усаар цангаж явсан нь дээр.

            *             *           *
Хоолыг удаан биш хурдан ид. Учир нь хэн ч удаан идэж чадна.
*             *           *
Мөнхийн рашаан олох тухай толгойгоо гашлагахаасаа өмнө
Мөхөж буй дэлхийгээ аврах тухай эхлээд гараа хөдөлгөх хэрэгтэй
             *             *           *
Сэтгэлдээ хэн нэгнийг алснаас амьдрал дээр алсан нь нvгэл багатай байж ч магадгvй. Эсвэл уучил.
             *             *           *
Yнэгvй юм гэдэг vнэ хvндгvй байдаг.
             *             *           *
Ядуурах нь залхуурсны шан хөлс мєн
             *             *           *
Цагийг хий дэмий vрэгчид л өдрийн богинохонд гоморхож суудаг
             *             *           *
Эгнэгт баатар байж болдоггvй харин эгнэгт хvн шиг байж болно
             *             *           *
Бусармаг явдлыг хараад дуугvй байна гэдэг та тvvнд оролцож байна гэсэн vг.
             *             *           *
Хvн юу ч ярьсан өөрийн замаар яв.
             *             *           *
Энэ ертөнцийг шvvмжилсээр, хvмvvсийг зєв зvйтэй болгох гэж хичээсээр л та энэ амьдралаа завгvй өнгөрөөдөг юм даа.
            *             *           *
Сэтгэлд тань амгалан тайван бус байдал байхгvй бол

Гадна талд тань ямарч догшин ширvvн байдал байхгvй.
             *             *           *

Афоризм - 4

Бүлээхэн амьд явснаас
Халуухан үхэх таатай байлгүй
Босоо ч биш хэвтээ ч биш хоёрын хооронд амьдарлаар
Боол ч биш хаан ч биш цаг нөхцөөгөөд яах юм бэ
Асдаг юм бол дүрэлзэж байгаад дуусаач
Асгардаг юм бол буцалж байгаад ширгээч

* * *

Хийхээсээ ємнє бодох хийснийхээ дараа бодох ганцхан ялгаатай.

Энэ бол амжилт
* * *

Маргааш үхэх юм шиг амьдарч, мөнх наслах юм шиг суралц.

Ганди

* * *

ЮУ Ч БҮҮ ИЛҮҮДҮҮЛ, ЭРТ УНТАЖ, ЭРТ БОС хүнийг ЭРҮҮЛ, БАЯН, УХААЛАГ байлгадаг зүйл бол ердөө энэ

Франклин

* * *

Таны амьдралд алтан боломж олгодог 3 багш бий. Тэдгээр нь Бэрхшээл, Хариуцлага, Зүтгэл

* * *

Залуу хүн нь хүсэл мөрөөдөлгүй бол эх оронд нь ирээдүй үгүй.

* * *

Хэрвээ чи хөвчийн хөх чоно юм бол
Хүйтэн жавар сөрж хүч сэлбэх ёстой.

* * *

Цорын ганц тэнэг алдаа бол урьдын алдаагаа засч залруулахгүй байх явдал.

Күнз

* * *

Амьдрана гэдэг амьсгалахын нэр биш, Ажиллаж бvтээхийн нэр.

Ж.Ж Руссо

* * *

Хvн өөрийгөө хэрхэн vнэлж цэгнэнэ, тvvний vнэ яг тийм байдаг

Франсуа Рабле

* * *

Сайн хvv эцэг эхээ зөвхөн өвдөж л зовоодог.

Кvнз

* * *

Би сэтгэж байгаа учир би оршин байна.

Декарт

* * *

Ухаантай хариулт авахын тулд ухаантай асууж сур.

Гёте

* * *

Шулуун замаар мөлхөж яваа хvн зам гажсан гvйгчийг гvйцдэг.

Фрэнсис бэкон

* * *

Өгөөмөр байна гэдэг ихийг өгөхдөө бус, цагийг нь олж өгөхдөө л байдаг юм.

Жен де лабрюйер

* * *

Чиний хэнээс төрсөн чинь бус хэнтэй нөхөрлөдєг чинь л чухал.

Мэгэли дэ Сэрвантэс

* * *

Оюун ухаанаа төгөлдөржvvлэхийн тулд цээжлэхээсээ илvv эргэцvvлэн боддог байх хэрэгтэй.

Р.Декарт

* * *

Хэрэлдэж байгаа хоёрын хэн ухаалаг нь буруутай.

Гёте

* * *

Ядуурах нь залхуурсны шан хөлс мєн
* * *

Цагийг хий дэмий vрэгчид л өдрийн богинохонд гоморхож суудаг

Хүмүүн суралцахгүй бол ухаан үгүй

МУ-ын Еранхийлөгч асан Нацагийн Багабанди

XIX зууны төгсгөл XX зууны эхээр өвөрлөгчид амьдарч, туурвиж байсан монгол найрагч Р.Хишигбат “Хаад харцас гэдэгт язгуурын ялгаа үгүй, хар толгойтой хүн бүхэн нэгэн адил бөлгөө” хэмээн шүлэглэсэн бий. “Тэнгэр бурхан хүний дээр хүнийг бий болгоогүй. Хүний дор ч өөр хүнийг бүтээгээгүй. Тэнгэр бурхан хүнийг бүтээхдээ бүгдэд нь адил ижил байр суурь, эрх мэдэл олгосон. Үүнийг хүний төрөлхийн эрх тэгш ёс гэж үздэг” (Ф.Юкичи). Монгол Улсын Үндсэн хуульд хүн бүр хууль шүүхийн өмнө эрх тэгш байхаар заасан нь хүний төрөлх язгуур эрх тэгш ёсыг хуульчлан тунхагласан хэрэг. Гэхдээ л хүний нийгэмд цэцэн мунхаг, баян хоосон, дарга түшмэл, энгийн ард бүгд бий. Хүмүүсийн амьдрал өдөр, шөнө мэт ялгаатай.

Манайд баян ядуугийн ялгаа жил ирэх тусам холдож байна. Яагаад тиим байдаг юм бэ? Түүний учир жанцан тодорхой. Эртний сударт “хүмүүн суралцахгүй бол ухаан үгүй. Ухаан үгүй бол балай тэнэг” гэж бичжээ. Өөрөөр хэлбэл ухаант хүн, тэнэг хүн хоёрын ялгаа зөрүү нь суралцсан эс суралцсан хоёроороо шийдэгдэх ажээ. Орчлон ертөнцөд бэрх хэцүү ажил ч бий, амар хялбар ажил ч бий , Хэцүү бэрхийг хийж чаддаг нь мундаг хүн, амар хялбарыг оролддог нь зиндаа доогуур хүн юм. Голоос ус авах, түлээ мод хөрөөдөх, нүүрс гаднаас оруулаад гал түлэхийг гартай хөлтэй хэн ч хийчих хялбар ажил. Харин модноос хүний идэх хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, нүүрснээс шатдаг хий, шингэн түлш гаргаж авах гэвэл өндөр боловсрол, нарийн технологийн мэдлэг шаардлагатай, хэцүү бэрх ажил. Үүнийг хийчих хүн үнэхээр мундаг, өндөр зэргэмжийн эрхэм байж таарна. Манайхыг хөдөө ажиллаж амьдарч байхад тэмээн тэрэг хөтлөөд айлуудад ус түгээдэг ядуухан эр байлаа. Мөнгөний тоо мэдэхгүй. Аравтын дэвсгэрт нэгийг өгвөл уурлана. Нэгтийн дэвсгэрт арвыг өгвөл жигтэйхэн баярлана. Тэр нь их мөнгө харагдах учраас. Өвлийн хүйтэнд дээлийн хормой, хөвөнтэй хүрэмнийх нь энгэр дарайтал хөлдчихсөн явдагсан. Гэхдээ ус түгээх ажлаа туйлын үнэнчээр сайн хийнэ. Олон айлыг чандмань эрдэнэ усаар хангагч буянтай ажилтай хүн байсан юм.

Хэдэн жилийн өмнө хувийн хэвшилд ажилладаг инженер залуу төрийн шагнал хүртсэн. Нийслэл хотод ус түгээх, дулаанаар хангах инженерийн байгууламжийг цогцдуулагч. Жирийн нэгэн инженер ч биш зохион бүтээгч оюуны өндөр чадавхи бүхий инженер. Төрийн шагналыг оюуны сод бүтээл туурвигсад хүртдэг. Мэдээж зиндаа өндөр хүн. Тэмээн тэргээр ус түгээгч, инженерийн байгууламжаар ус түгээгч хоёрын амьдрал ахуй, соёл боловсрол тэнгэр газар мэт ялгаатай. Энэ ялгаа нь суралцсан эс суралцсанаас эхтэй нь тодорхой. Эрдэм номд шамдаж түмэн зүйлийг сайтар мэдсэн хүн мундаг агаад эд оюунаар баян, харин үл суралцагч хүн ядуу доройхон байх нь гэдгийг жишиж хэлэх гээд байна. Иймд хүүхэд залуус та бүхэн эрдэм номд мэрийн шамдан суралцагтун. “Илд жаданд ижилсвээс баатар болюу. Ном гэгээрэлд ижилсвээс цэцэн болюу” хэмээн сургасан эзэн богд Чингис хааны билиг сургаал та нарын амьдралын замыг гийгүүлж байг.

Арван жилд сурч байгаа хүүхдүүд дараа дараачийн олон арван жилд цогцдуулах оюуны сац суварганыхаа зөвхөн суурийг тавьж байгаа хэрэг. Суурь сайн тавигдвал насан турш хураан хуримтлуулах эрдэм мэдлэгийн ордон өргөө бат бэх, уужуу тавиу үзэсгэлэн төгөлдөр байх болно.

Их дээд сургуульд сурч байгаа оюутан залуус 4-5 жил эрдмийн их далайд умбаад тодорхой мэргэжил эзэмшин төгсөнө. 4-5 жил суралцахдаа түүнээс залгаад 40-50 жил амьдрахад шаардагдах оюун мэдлэгийн үүц нөөцөө бэлдэж базааж авч байгаа хүний амьдралын маш чухал үе. Энэ богино мөчлөгт шамдан суралцаж цааш бие даан сурч боловсрох арга ухаан эзэмшиж авахгүи бол үргэлж дутмаг, ямагт гологдмол хүн болж, ажилгүичүүдиин армид сайн дураараа алба хаах бэлтгэлээ сайтар базааж авна гэсэн үг. Надтай уулзсан их, дээд сургуулийн багш нарын амнаас сэтгэл гонсойлгосон, санаа алдмаар үг сонсогдох болсон. Одоо цагт сурч мэдье гэж үнэнээсээ мэрийж байгаа, сурах эрмэлзлээр шатаж яваа залуус тун ховор болсон шүү. Яахав дээ ихэнх нь тэгж ингэсхийгээд нэг юм төгссөн болж байна гэж багш нар ярих юм. Энэ надад гунигтай, халагламаар, харамсалтай сонсогддог. Залуус ирээдүйдээ иймэрхүү байдлаар бэлдэж огт болохгүй ээ. Тэдний амьдрах эрин зуун бол мэдлэг мэдээллийн эрин зуун, оюун ухааны хатуу ширүүн өрсөлдөөний он жилүүд. Энэ эрсөлдөөнд бэлэн бус бол сайн сайхан, тэгш дуүрэн амьдрал хоосон мөрөөдөл төдий л өнгөрнө. Би залуудаа мөн мунхаг байжээ гэж хожмын нэгэн өдөр харамсан халаглахгүйн тулд одоо мэрийн хичээж суралцах хэрэгтэй. Төр улсаас, эцэг эхээсээ өч төчнөөн өртөг зардап, урлэг сүйтгэл гаргуулж сурчихаад үр шимийг хүртэхгүй бол утга учиргүй явдал болно. “Урьдаар мэд, дараа нь хий” (Җу-Сй). Сурснаа ажил амьдрадд хэрэглэж чадахгүй, өөрийнхөө бие даасан амьдралыг ч босгож, тордож дийлэхгүй байгаа мэргэжилтнийг орчин цагийн эрдэм ухаанд нэвтэрсэн хүн гэж үзэж, дүгнэж болох уу? Амьдралд хэрэг болох зүйлийг нэн түрүүн сурахыг хичээх хэрэгтэй. “Сурсан эрдмийг хэн ч булааж чаддаггүй юм” (Д.Тудэв). Эдийн засагч мэргэжил эзэмшсэн мөртлөө өрх гэрийнхээ орлого зарлагыг ч зөв тооцож, зохицуулж, төлөвлөж чадахгүй байгаа.хүнийг “мэдлэгиЙн хүйтэн агуулах” гэж нэрлэхээс аргагүй. Хүн мэргэжлээ хэний ч өмнө нүүр улайж, нүд бүлтэлзэхгүйгээр эзэмших хэрэгтэй. Тиим мэргэжилтэн хаана ч газардахгүй. Би хэдэн жилийн өмнө мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвд сурч байгаа хүүхдүүдтэй уулзаж ярилцсан юм. Дээд сургуульд орж чадаагүй гэж сэтгэл дундуур явдаг нь заримынх нь үг ярианаас мэдрэгдэж байлаа. Тэдний нэлээд нь тогоочийн мэргэжил эзэмшихээр сурч байсан. Хоол иддэггүй хүн гэж байхгүй, амттай сайхан хоолонд дургүй хүн байхгүйгээс эхлээд тогоочийн мэргэжил хэчнээн чухал болохыг би тодорхой жишээн дээр тайлбарлаж, сайн тогооч болчихвол та нар ажил олох гэж дугаарлан зогсох биш, та нарыг авч ажиллуулахаар ажил олгогчид өрсөлдөн дугаарлах болно гэдгийг хэлж өглөө. Бээжинд өндөр цалинтай хүмүүсийн жагсаалтын нэлээд дээгүүрт сайн тогооч нар байдаг гэсэн. Японд тогооч болохын тулд сургууль төгсөөд 10 гаруй жил шат шатанд ажиллаж, шат шатны шалгалтыг давж байж үйлчлүүлэгчийн нүдэн дээр далайн хоол хиих эрхийг олж авдаг, цалин хөлс маш өндөр байдгийг сонссон тухайгаа ярьсан. Бидний уулзалтын төгсгөлд тэр хүүхдүүдийн нүдэнд ирээдүйдээ итгэх итгэлийн оч гялалзан, сэтгэл хөдлөн баяртай суугаа нь илт харагдаж байлаа. Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвүүдэд элсэн суралцаж байгаа хүүхдүүд амьдралдаа зөв сонголт, зүйтэй алхам хийжээ. Сургууль төгсмөгц шууд сайн мэргэжилтэн болчихгүй ээ. Тэд ажилд нухлуулж, өөрснөө хичээж байж алтан гартай ажилчин болж лавтайяа чадна. Алтан гартай ажилчин аль ч нийгэмд, хаана ч эрэлт хэрэгцээтэй. Цалин хөлс. ходөлмөрийн үнэлэмж ч харьцангуй өндөр байх болно. Гэр бүлдээ нэртэй хүндтэй, нийгэм олонд хэрэгтэй алдартай сайн хүн байна гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй. Гагцхүү ӨӨРӨӨ ХИЧЭЭХ ХЭРЭГТЭЙ.

“Эр хүмүүн биеэн эдээр чимэхээс эрдмээр чим. Эхнэр хүмүүн биеэн өнгөөр чимэхээс оюунаар чим” {Н.Инжиниааш) хэмээсэн их хүний сургаалыг амьдралдаа мордлог болгоорой.

Уучлах гэдэг ухааных - Сургамжит өгүүллэг

Дунд сургуулийн багш сурагчдадаа нэгэн туршилтанд оролцохыг хүсч байгаа эсэхийг нь асуулаа. Мэдээж энэ нь амьдралын гэсэн тодотголтой байсан нь хүүхдүүдийн сонирхлыг ихэд татсан учраас тэд ч дуртай нь аргагүй зөвшөөрөв. Тэгвэл багш хүүхэд бүрийг маргааш нь 5кг төмс, 1 гялгар уут авчрахыг даалгавар болгоход хүүхдүүд чухам яах гээд байгааг нь огт ойлгосонгүй ч маргааш нь хүүхэд тус бүрийн ширээн дээр төмс болон гялгар уутнууд бэлэн болсон байв. Багш ангируу ороод өөр рүү нь асуусан нүдээр харах сурагчиддаа “За одоо та нар өнөөдрийг хүртэл үзэн ядаж явдаг хүмүүсийнхээ нэрийг нэг нэг төмсөн дээр бичээд тор руугаа хий” гэж хэлэв. Ийн хэлээд удаа ч үгүй байтал зарим хүүхдийн торонд хэдхэн төмс орсон байхад заримынх нь бүр дүүрэн болсон харагдана. Ингээд бүх хүүхдүүд торонд төмсөө хийж дууссаны дараа багш нь: “Одоо та нар наад төмстэй тороо хаа явсан газраа авч яв. Унтахдаа орныхоо хажууд тавь, автобусанд суухдаа, тэр ч байтгуай хичээлдээ ирэхдээ хүртэл авч ирээрэй” гэж хэлэв. Энэ өдрөөс хойш долоо хоног өнгөрөв. Ингээд тогтосон хугацаа болж багшийг ангид орж ирэв үү үгүй юу л “Багшаа ийм хүнд ачааг үргэлж барьж явах надад хэцүү байна, багшаа төмснүүд ялзарч эхэлсэн, би залхаж ядарч байна” гэх зэрэг үргэлжилсэн их гомдол тавьжээ. Гэтэл багш нь инээмсэглэн байж “Аливаа хүнийг уучлахгүй байх нь тэднийг бус өөрийгөө шийтгэж байдаг гэдгийг та нар ойлгосон гэж бодож байна. Ингэснээрээ бид өөртөө л хүнд ачаа үүрдэг. Ер нь эцэст нь хэлэхэд бусдыг уучлана гэдэг бол чиний өөрөө өөртөө хийж байгаа сайн зүйл юм ” гэж хэлжээ.

Г. Аюурзана - ″Цаг хугацаа амсхийх зуур″

Цаг хугацаа амсхийх зуур би гүнзгий амьсгалаад
Цаашаа явж эхлэхэд нь санаа алддаг.
Цаг хугацаа амсхийх зуур би ухаангүй дурлаад
Цаашаа явж эхлэхэд нь тэнгэрээс буудаг.
Цаг хугацаа амсхийх зуур би шүлэг бичээд
Цаашаа явж эхлэхэд нь үзгээ тавьдаг.
Цаг хугацаа амсхийх зуур би нүдээ нээгээд
Цаашаа явж эхлэхэд нь үхлийг хардаг.

Титэм үг - Мөрөөдлийнхөө Хойноос Мөшгөн Тэмүүл

МУ-ын Ерөнхийлөгч асан Нацагийн Багабанди

Мөрөөдөлгүй хүн даль жигүүргүй шувуутай л адил. Тэнгэр бурхан зах хязгааргүй огторгуйн уудамд элин халин нисэхийн тулд шувуудад даль жигүүр өгсөн бол хүнд зах хязгааргүй уудам орон зайд сэтгэн бодож, сайн сайхан бүхэнд тэмүүлэх мөрөөдлийг өгсөн. Мөрөөдөл шувуудын далавчнаас хавьгүй хүчтэй даль жигүүрийг хүнд хайрлана. Мөрөөдөл хэмээх хүчит даль жигүүрийнхээ тусламжтайгаар хүн өндөр сүрлэг уулсын оргилд ч дүүлэн гарч, хөлгүй гүн тэнгисийн гүнд ч шумбан орж, алсын одод руу аялан жуулчилж, хүслийн далайдаа чөлөөтэй сэлнэ.

Байгаль дэлхийдээ заяамал тавилангаараа амьдарч байгаа шувуудын дүүлэн нисэхийг хэн ч хааж хориглож дийлэхгүй. Хүний зүрх сэтгэлийн ертөнцийг мөрөөдөлгүй болгох нь дэлхий ертөнцийг агаар мандалгүй болгохтой адил.

Ухаант хүн бүхэн орон зайн хязгааргүйгээр мөрөөдөж болох ч мөрөөдлөө биелүүлэх боломж нь орон зайн хязгаартай.

Мөрөөдлийн хязгаартаа хүрэхээр тэмүүлэх нь залуу хүн бүрийн амьдралын зорилго, амьд яваагийн утга учир байх ёстой.

Эцэг - Сургамжит өгүүллэг

Түүнийг гэртээ ядарч, сульдаад ирэхэд 4н настай хүү нь хаалган дээрээ зогсоод хүлээж байлаа. Хүү нь түүнээс "Ааваа та нэг цагт хэр их мөнгө олдог вэ?" гэж асуужээ. Тэрээр "Энэ чамд хамаагүй" гэж уцаарлан хэллээ. Хүү нь "Гэхдээ, ааваа би үнэхээр мэдмээр байна" гэж шалав. "За яахав 20$ олдoг" хэмээн хариуллаа. Гэтэл хүү нь "Та тэгвэл надад 10$ өгөөч" гэх нь тэр. Аав нь учиргүй уурлан "Чиний хэрэгтэй хэрэггүй тоглоом, янз бүрийн зүйлд зориулах илүү гарсан мөнгө алга өрөөндөө ороод хаалгаа хаа" гэжээ.  Хүү нь чимээгүйхэн өрөөндөө ороод хаалгаа хаав. Аав ч ууртайгаар "Энэ хүүхэд яаж ийм зүйлийг зоригтой асууж байна аа?" гэж боджээ. Нэг цагын дараа тэрээр хүүдээ уурлаад  мөнгөөр яах гэж байснаа асуугаагүйгнээ саналаа. Магадгүй үнэхээр чухал байсан ч юм билүү! Хүүгийнхээ өрөөнд ороод, орондоо хэвтэж байгаа хүүгээсээ "унтаж байна уу?" гэж асуулаа. Хүү нь ҮГҮЙ хэмээн хариулахад "Май энэ 10$ ийг ав. Түрүүн муухай аашилсаныг минь уучлаарай. Өнөөдөр их хүнд өдөр байлаа." гэжээ. Хүү нь баяртайгаар үсрэн босоод "Баярлалаа ааваа" гээд орон доороосоо бутархай  мөнгө хадгалдаг хайрцгаа гарган аавыгаа царайчлан хараад мөнгөө удаан гэгч тоолов. Аав нь төн л уурлаж "Чамд мөнгө байсаар байтал яагаад надаас мөнгө байгаа юм бэ?" гэхэд хүү нь "Ааваа би таньтай 1 цаг хамт баймаар байна. Энэ 20$-оор таны нэг цагийг авч болохуу гэжээ.

Титэм үг - Хүний замаар хурдалж явснаас өөрийн замаар гэлдэрч яв

МУ-ын Ерөнхийлөгч асан Нацагийн Багабанди

Өөрийнхөө явах амьдралын замыг найдвартай сонгон олж, хүний хорвоод байр сууриа баттай эзлэх нь хүний дайтай хүн байгаагийн утга учир билээ. Би чухам ямар замаар явж, чухам юунд хүрэх вэ гэдэг зорилго нэн тодорхой болж байж хүсэл мөрөөдлийн чандмань эрдэнээ эрж хайж олно. Залуу хүн бүр томоос том, өндрөөс өндөр зорилт өмнөө тавьж, түүнийгээ хэрэгжүүлэхийн төлөө цаг нартай уралдан, идэх хоол, унтах нойроо хугаслан, зориг эрмэлзэл дүүрэн хичээн зүтгэ. “Өндөр зорилго биелэгдээгүй ч бай, нэгэнт хүрсэн нам зорилгоос үнэтэй”.

Өндөр зорилго өөд мацахад чамайг шулуун дардан, цэцэг бүрхсэн зам угтан тосно гэж эндүү андуу бодох хэрэггүй. Тэр зам өөдөө уруутай, энхэл донхолтой, донсолгоо доргиотой. Дэгэн догонтой, бартаа саадтай тэр замыг өөрөө засч, амьдралын замаа өөрөө бүтээн дархалж явах нь чиний өөр хэнд ч найдалгүй, хэнтэй ч хуваан үүрэхгүй үүрэг. Чи өөрийн дархлах замаараа өндөр уулын сүмбэр оргилд хад асга, эгц цавчим элгэн хад, цас мөсөн саадыг туулан туучин, аажим зугуухан өөд авирч буй мэт ядаргаа зүдэргээтэй урагшлан дээшилнэ.

Титэм үг - Хүмүүжил хүнийг бүтээдэг

МУ-ын Ерөнхийлөгч асан Нацагийн Багабанди

Хүний хорвоод амьдарч, хүж дэлхийгээр хөндлөн гулд газар тамгалан алхахын тулд хүнд хоёр хөл заяасан. Энэ бол тэнгэр бурханы хайрласан хишиг. Эрхтэн бүтэн төрүүлсэн эцэг, эхийн ач. Хүний хорвоог туулах нэгэн насанд хоёр хөлнөөс дутуугүй хэрэгцээтэй өөр хоёр зүйл бий. Нэг нь, хүний дайтай амьдрахад сайн боловсрол шаардагдана. Нөгөөх нь, хүн шиг хүн байхад сайн хүмүүжил хэрэгтэй. Боловсрол, хүмүүжил хоёрыг тэнгэр бурхан хайрладаггүй. Тэдгээрийг хүн өөрийгөө хүчлэн дайчилж, хичээн зүтгэж байж олж авна. Мэдээж, эцэг эх тусална.

Нэгэн гүн ухаантан “Хүн төрдөг юм биш ээ. Буй болдог юм. Миний бүх амьдрал, ний нуугүй хэлэх юм бол, ердөө л төгсгөл хязгааргүй хүмүүжих үйл явц юм” гэж хэлжээ. Хүн төгсгөл хязгааргүй хүмүүжих үйл явцдаа хүн болж төлөвшдөг байна. Хүүхдийг зэрлэг араатан хүмүүжүүлж, дөрвөөс дээш жил болбол хүн дүрстэй амьтан болж хувирна. Ийм хүн дүрстэй амьтан буюу Мауглийн тухай уран зохиол, хүүхдийн кино бишгүй бий. Хүнийг амьтан болгон хувиргаж чаддаг энэхүү ид шидтэн нь хүмүүжил билээ. “Хүмүүжил бол аугаа их үйл хэрэг. Түүгээр хүний хувь тавилан шийдэгддэг”. Монголчууд хүн болох багаасаа, хүлэг болох унаганаасаа гэж ярьдаг нь туйлын гүн учир утгатай үг.

Эхлээд чухлыг нь... /Цаг төлөвлөлтийн талаар/

Бидэнд олон зүйлийг хийх цаг байдаг ч,

Бүх зүйлийг амжуулах цаг байдаггүй...

Тиймээс бидэнд эмх цэгцтэй төлөвлөлт хийх шаардлага алхам тутам тулгардаг. Хийх шаардлагатай бүх ажлуудаа яаралтай, яаралтай бус болон чухал, чухал бус гэж ангилж болно. Ингэж ангилснаар та ажлуудаа эмх цэгцтэй ангилах, эрэмбэлэх боломжтой болно. Жилийн төлөвлөгөөгөө ч гэсэн ийнхүү ангилсанаар та жилийн дараа өөрийн амьдралд чухал болон энэ жил яаралтай хийх ажлуудаа хийж амжуулсан байх болно. 

1. Эхлээд хийх ёстой бүх ажлуудаа жагсаан бич

2. Бүх ажлуудаа чухал болон чухал бус гэж ангилан ард нь тэмдэглэгээ хий

3. Одоо мөн Яаралтай болон Яаралтай бус гэж ангилан тэмдэглэгээ хий

4. 1р категори: Чухал Яаралтай ажилууд. Одоо нэг цаас авч Яаралтай болон, Чухал гэсэн ангилалд хоёуланд нь багтсан ажлуудыг бичиж ав. Энд мэдээж тайлан тооцоогоо өгөх, ажлын цаг дөхсөн үед ажилдаа бэлтгэх, маргааш хэлэлцүүлэх илтгэлээ бэлтгэх, хугацаа нь дөхсөн бие даалтаа хийх, яаралтай цахим шууданд хариу бичих гэх мэтчилэн ажилууд орно. Энэ бол таны ямар ч тохиолдолд бусад ажилаас түрүүнд хийх чухал ажилууд байх болно. 

5. 2р категори: Чухал Яаралтай бус ажилууд. Өөр нэг цаас авч Чухал ангилалд багтсан боловч яаралтай категорид багтаагүй ажлуудаа түүж бичнэ. Энэ бол таны 2 дугаарт хийх ажлууд. Чухал болон яаралтай ажлуудаа хийж дууссан бол энэ ангилалын ажилуудаа хийж эхэж болно гэсэн үг. Энэ ангилалд аялалд явах, ном унших, цаг нь тулаагүй ч чухал хурал, уулзалтанд бэлтгэх, бие даалтаа хийх, шалгалтандаа бэлтгэх зэрэг орно. Энэ ангилалын ажилуудаа хугацаанд нь, эртнээс хийж байх нь чухал. Яагаад гэвэл бид заримдаа эдгээр ажилуудаа залхуу, бүхнийг хойшлуулдаг зангаасаа болж хойшлуулсаар 1р категорируу оруулчихаад яаралтай, чухал ажилууддаа дарагдан яарч сандран өөрсдийгөө зовоож суух нь бий. 

6. 3р категори: Чухал бус Яаралтай ажилууд. Бүх чухал ажилууд дээрхи 2 ангилалд багтсан учир үлдсэн чухал бус ажлуудаас яаралтайг түүж бичээрэй. Энэ бол таны 3рт хийж ажилууд. Бид эмх цэгцгүй цаг төлөвлөлтөөсөө болж ихэвчилэн чухал болон яаралтай эсвэл чухал болон яаралтай бус ажилуудаа хийхийн оронд чухал бус боловч яаралтай эдгээр ажлуудыг хийсээр жил, улирал, саржингаа завгүй, махруу ажилласан ч үүний эцэст эргээд харахад юу ч хийгээгүй мэт байдалд орон бодол болон суух нь чухал ажилуудаасаа илүүтэйгээр яаралтай ажилдаа анхаарлаа хандуулсантай холбоотой байдаг. Та чухал бусыг жижиг сажиг ажилд биш чухал ажилууддаа илүү их ач холбогдол өгч ажиллаарай! 

7. 4р категори: Чухал бус Яаралтай бус ажилууд. Хамгийн сүүлд яаралтай бус болон чухал бус ажлууд үлднэ. Эдгээрийг мөн нэг цаасан дээр бичээд дээрхи 3н ангилалын ажлуудаа хийж дууссаны дараа хийж амжуулаарай! Хүн бүрийн эрхэм нандин, чухал зүйлс өөр өөр тул дээрхи 4-н ангилалд алинд нь юу оруулахыг та өөрөө л шийднэ шүү дээ. Энэ аргаар өдөр, сар, жилийн магадгүй амьдралын томоохон зорилтуудаа ч төлөвлөж болно.