Айл хүний амь нэг, саахалт хүний санаа нэг. Амь нэгтэй, санаа нэгтэй айл хөршүүд л амгалан тайван амьдарч, ажил төрлөө хамжин хамтран хийж, найрсаг дотно аж төрнө. Айл, саахалт буусан айлууд амь нэгтэй, санаа нэгтэй байж л зүй зохистой, ая тавтай, нийлэн нийцэж хөршилнө. Санаа нэг, амь нэг байж эс чадах аваас салж нүүхэд хүрнэ. Саах тавих газар хөршлөн бууж, хурга ишгээ хониндоо зөрүүлж нийлүүлэн хариулах нь дэм дэмэндээ амьдарч ирсэн нүүдэлчин монголчуудын мал маллагааны хийгээд аж төрөхүйн шал гарсан аргуудын нэг. Саахалт айлын хаа хурга ишгийг саах зөрүүлтэл хоньтойгоо бэлчээж, таргалуулан махлуулж, хөршийн төлийг өөрийнх мэт хариулах бичигдээгүй хууль үйлчилж, харилцан хүлээх үүр гээ нэн хариуцлагатай ухамсарлан хэрэг жүүл дэг байжээ. Малчид хамтарсны буян их гэдгийг яс махандаа хүртэл ойлгодог хүмүүс. Хэнийтэй хаяа хатган айлсаж, хэнийтэй саахалт буухаа сонгохдоо ус бэлчээрээ бодолцохын зэрэгцээ айл өрхийн гишүүдийн ноён нуруу, ам хэл, ажил үйлийг давхар бодолцдог байв.
Айл саахалтын хүүхэд, хөгшидгүй бүгдээрээ ах дүүс мэт ойртон дасаж, жаргал зовлон, баяр хөөр, уйтгар гунигаа хуваалцана. Ахуйн хэрэгцээний дутуу гуцуугаа айл саахалтаасаа залгуулна. Нутаг усандаа нэр хүндтэй, ноён нуруутай, ажилсаг айлтай айл, саахалт буувал аз гийсэн учрал ерөөл. Хаяа муутай айлаас холхон байхыг бодно. Залхуу айлаас зайтай бууна. Хэл амтай хэрүүлч, урт хошуутнуудтай айл буухаас цааргална. Хулгай зэлгий хийдэг, хаяагаа хадардаг буруу гарын хүмүүсээс хол байхыг чухалчилна. Монголчууд эрт дээр үеэс ойрын хөрш холын садангаас дээр, халамжг үй саднаас хар элгийн хүн дээр гэж үзэж ирсэн байна. Дөрвөн улирлын ааш аягт дасан зохицож, аж ахуйгаа эрхлэн аж төрж олон зууныг элээсэн нүүдэлч малчдын хөршөө сонгох нарийн ухаан гайхамшигтай.
Айл саахалтын хүүхэд, хөгшидгүй бүгдээрээ ах дүүс мэт ойртон дасаж, жаргал зовлон, баяр хөөр, уйтгар гунигаа хуваалцана. Ахуйн хэрэгцээний дутуу гуцуугаа айл саахалтаасаа залгуулна. Нутаг усандаа нэр хүндтэй, ноён нуруутай, ажилсаг айлтай айл, саахалт буувал аз гийсэн учрал ерөөл. Хаяа муутай айлаас холхон байхыг бодно. Залхуу айлаас зайтай бууна. Хэл амтай хэрүүлч, урт хошуутнуудтай айл буухаас цааргална. Хулгай зэлгий хийдэг, хаяагаа хадардаг буруу гарын хүмүүсээс хол байхыг чухалчилна. Монголчууд эрт дээр үеэс ойрын хөрш холын садангаас дээр, халамжг үй саднаас хар элгийн хүн дээр гэж үзэж ирсэн байна. Дөрвөн улирлын ааш аягт дасан зохицож, аж ахуйгаа эрхлэн аж төрж олон зууныг элээсэн нүүдэлч малчдын хөршөө сонгох нарийн ухаан гайхамшигтай.